Agnes Dijk

>

Nu een volledig bankroet vooralsnog lijkt te zijn afgewend, maakt Griekenland zich op voor nieuwe verkiezingen. Over de vraag of het land op dit moment zit te wachten op geldverslindende verkiezingscampagnes en politieke polarisatie verschillen de meningen, maar dat het een ongekend spannende stembusstrijd gaat worden, staat vast. Het vertrouwen in de gevestigde politieke orde is zelden zo laag geweest en op het politieke speelveld worden de kaarten opnieuw geschud. Volgens de peilingen zouden maar liefst tien politieke partijen de kiesdrempel van 3% halen, een voor Griekse begrippen uitzonderlijk hoog aantal en iets wat in het verleden slechts zelden is voorgekomen. Het voedt voorzichtige speculaties dat het decennialange machtsmonopolie van de twee grote middenpartijen ND en PASOK zijn langste tijd heeft gehad. Of is de overlevingsdrang van deze mastodonten toch sterker dan de roep van de Griekse burgers om politieke verandering?

De stemming in het Griekse parlement op 12 februari jongstleden over de tweede grote lening aan Griekenland van de EU en het IMF en het bijbehorende maatregelenpakket was in meerdere opzichten historisch te noemen. Niet alleen vanwege de astronomische bedragen die in het geding waren – Griekenland krijgt, nu het parlement met het pakket heeft ingestemd, een kapitaalinjectie van 130 miljard euro – en ook niet zozeer vanwege de demonstraties buiten het parlement die volledig uit de hand liepen. Hoe triest de beelden van plunderende ‘anarchisten’, in brand gestoken gebouwen en in traangaswolken gehulde straten ook zijn, het is niet de eerste en vermoedelijk ook niet de laatste keer dat deze beelden de wereld overgaan. Historisch was de stemming bovenal vanwege de ‘opstand’ die zich voordeed binnen de twee grote partijen. Zowel bij de PASOK, als bij de ND negeerden meer dan twintig parlementariërs de fractiediscipline, om vervolgens tegen de bezuinigingsmaatregelen te stemmen die zij, om uiteenlopende redenen, onverantwoord achtten. Zij schaarden zich daarmee bij de linkse en rechtse oppositiepartijen die zich al veel langer hevig tegen het zogeheten ‘memorandum’ verzetten. De reactie liet niet lang op zich wachten. PASOK-leider Papandreou – die het partijleiderschap inmiddels heeft overgedragen aan Evángelos Venizelos – en collega-partijleider Samarás van de ND zetten de dissidenten onverwijld uit de partij. Het is een in de Griekse politiek beproefd middel, maar zelden werd het op zo’n grote schaal toegepast. En het lijkt bovendien onwaarschijnlijk dat, zoals in het verleden bijna altijd wel het geval was, alle vertrokken parlementariërs na een ‘afkoelingsperiode’ weer in de moederschoot terugkeren. Daarvoor zijn de tegenstellingen tussen de voor- en tegenstanders van het memorandum en de samenwerking met de trojka te fundamenteel. Het gedwongen vertrek van de dissidenten betekent een aderlating voor de twee grote partijen, en zou er bovendien op kunnen duiden dat het model van de ‘brede middenpartij’ met ruimte voor meerdere stromingen op zijn retour is.

De lijm laat los

De afgelopen decennia boden beide grote partijen onderdak aan politici van ver uiteenlopende achtergronden en ideeën. Zo zagen de opeenvolgende ND-leiders zich voor de taak gesteld te balanceren tussen een liberale en een rechts-populistische vleugel, terwijl PASOK-leiders noodgedwongen moesten laveren tussen allerhande facties, variërend van patriottisch links tot centrumrechts en van doorgewinterde socialisten tot verlichte hervormers. Het verbindende element tussen al deze verschillende stromingen was tot voor kort de macht; het op cliëntelisme gebaseerde politieke systeem waarbinnen de twee grote partijen elkaar op het regeringspluche afwisselden, fungeerde in wezen als bindmiddel tussen personen die onder minder gunstige omstandigheden eerder politieke tegenstanders dan partijgenoten zouden zijn. Nu de drastische bezuinigingen en hervorming van de publieke sector de bijl zetten aan dit alom bekritiseerde systeem laat de lijm tussen de verschillende stromingen los en brokkelt de eenheid binnen de grote partijen in rap tempo af.

Lees Verder in Lychnari 2012/2 pag. 16 e.v.